Κιρκιντζέ
Η πατρίδα των προγόνων μου
«Αν υπάρχει αυτό που λένε παράδεισος, το χωριό μας, ο Κιρκιντζές, ήταν ένα δείγμα του. Κοντά στο Θεό ζούσαμε, ψηλά, ανάμεσα σε κατάφυτα βουνά, και ξαγναντεύαμε
ολόκληρο τον καρπερό κάμπο της Έφεσος, που ήτανε δικός μας ίσαμε τη θάλασσα, ώρες δρόμο, όλο συκομπαχτσέδες και λιόδεντρα, καπνά, μπαμπάκια, στάρια, καλαμπόκια και σουσάμια. Μεγαλοτσιφλικάδες δεν είχαμε στον Κιρκιντζέ να ρουφούν το μεδούλι μας. Δύσκολο να μας φάει εμάς, κείνη την εποχή, τ’ αμανάτι. Ο κάθε χωριανός ήτανε νοικοκύρης στη γη του. Είχε το δίπατο σπίτι του, είχε και τον εξοχικό κούλα του, με μποστάνια, καρυδιές, μυγδαλιές, μηλιές, αχλαδιές και κερασιές. Και δεν ξεχνούσε να φυτεύει κι ανθόκηπους για το κέφι του. Τι του στοίχιζε σαν είχε εκείνα τα γάργαρα νερά και τα πηδηχτά ρυάκια, που κελάρυζαν χειμώνα – καλοκαίρι!΄Οταν μέστωνε το κριθάρι, τα χωράφια μας μοιάζανε με χρυσαφένιες θάλασσες. Μα σαν τις ελιές μας καμαρωτές δε θα αντάμωνες πουθενά. Ο καρπός τους άφθονος, κρουστός,γυαλιστερός,-
Έτσι περιγράφει η Διδώ Σωτηρίου στο μυθιστόρημά της “Ματωμένα Χώματα” το χωριό, τον Κιρκιντζέ
Γεωγραφική θέση
Ο Κιρκιντζές (Ορεινή Έφεσος) βρίσκεται στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, σε πλαγιά του βουνούΓαλλήσιου που λεγόταν και Μεσωγίς, 8 χιλιόμετρα ανατολικά της αρχαίας Έφεσου. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε, πάντως το χωριό υπήρχε ήδη κατά το 18ο αιώνα. Στα τέλη του 19ου αιώνα στον Κιρκιντζέ κατοικούσαν χριστιανοί ορθόδοξοι και λίγοι μουσουλμάνοι.
Ονομασία
Υπάρχουν τρείς ερμηνείες για την προέλευση του ονόματος του χωριού.
1.) Η πρώτη άποψη λέει ότι σαράντα Χριστιανοί-
2.) Η δεύτερη άποψη λέει ότι ονομάστηκε Κιρκιντζές πάλι από τον αριθμό σαράντα(κίρκ), αλλά επειδή ήταν το τεσσαρακοστό χωριό στον κατάλογο του νομού Αϊδινίου.
3.) Η Τρίτη άποψη λέει το όνομα του χωριού προέρχεται από την τουρκική λέξη çirkince που σημαίνει «ασχημούλης». Όπως φαίνεται από τα οθωμανικά κατάστιχα και από τις προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων του χωριού, το χωριό λεγόταν Τσιρκιντζέ, αλλά με το πέρασμα του χρόνου το όνομα μετατράπηκε από τους κατοίκους του σε Κιρκιντζέ. Το όνομα « ασχημούλης» επιλέχθηκε από τους κατοίκους για να αποτρέπει τους Τούρκους να το επισκεφτούν. Στα ελληνικά έγγραφα το όνομα του χωριού αναφερόταν ως «Ορεινή Έφεσος». Μετά την αποχώρηση των ορθόδοξων κατοίκων του χωριού και την εγκατάσταση των Τούρκων ονομάστηκε Şirince, δηλαδή «ομορφούλης».
΄Αλλες ονομασίες του χωριού
Çirkince, Kirkince, Oreini Efesos, Şirince [Σημερινό όνομα του χωριού]
Συνοικίες
Στον Κιρκιντζέ υπήρχαν τέσσερις μαχαλάδες(συνοικίες –
1.) Απάνω Μαχαλάς
Ήταν στα βόρεια του χωριού και εδώ βρισκόταν η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.
2.) Κάτω μαχαλάς
Στη συνοικία αυτή βρισκόταν η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, η κεντρική (πολιούχος ) του Κιρκιντζέ .
Στον αυλόγυρό της βρισκόταν το γραφείο στο οποίο συνεδρίαζε η δημογεροντία και εκεί δεχόταν ο μητροπολίτης τους πιστούς, όταν ερχόταν στο χωριό.
3.)Γκοζλούκ μαχαλεσί
΄Ηταν στα νότια του χωριού. Το όνομά της σημαίνει μαχαλάς των καρυδιών.
Στον Μαχαλά αυτόν βρισκόταν τα περισσότερα μαγαζιά.Το χωριό είχε ξενοδοχείο,φούρνους,ζαχαροπλαστεία, κουρείακαφενεία.,μύλους,ελαιοτριβεία, υποδηματοποιεία. Στον κουρέα πρώτα τους έλουζαν και μετά τους κούρευαν. Κομμωτήρια για τις γυναίκες δεν υπήρχαν. Υπήρχαν γυναίκες, οι οποίες πήγαιναν στα σπίτια και χτένιζαν τις νύφες και άλλες γυναίκες
Η ύδρευση του χωριού γινόταν από την πηγή Μάγαρα, η οποία βρισκόταν στο βουνό του Προφήτη Ηλία. Το 1892με τη δωρεά του Χατζηδημητρίου στη συνοικία Γκοζλούκ Μαχαλεσί χτίστηκε κρήνη.
4.) Ασακί τσαρσί (Αϊβαλί τσαρσί)
Εδώ βρίσκονταν τα περισσότερα καφενεία του χωριού.
Οι συνοικίες χωρίζονταν από ένα ρέμα που περνούσε ανάμεσά τους.
Στο χωριό υπήρχε μια πλατεία και γύρω από αυτή υπήρχαν καφενεία και σπίτια. Οι δρόμοι του οικισμού ήταν τόσο στενοί, ώστε δε χωρούσε να περάσει ούτε κάρο.
Ο Κεσέογλου Νικόλαος και ο Χατζηκυριάκος Μιχάλης με τον Τούρκο Χωροφύλακα στο καφενείο του Κιρκιντζέ
90 χρόνια μετά Μέλη του Συλλόγου Ηράκλειτος Νέας Εφέσου στο Καφενείο των παππούδων τους
Ιστορία –
Το Πανεπιστήμιο της 9ης Σεπτεμβρίου της Σμύρνης πιστεύει ότι ο Κιρκιντζές ήταν το πρώτο Χριστιανικό χωριό του κόσμου , το οποίο δημιουργήθηκε από την πρώτη Χριστιανική κοινότητα της Εφέσου, την οποία βάπτισε ο Απόστολος Παύλος κατά τη δεύτερη επίσκεψη του. Όταν ο Απόστολος Παύλος εκδιώχθηκε από την Έφεσο, οι πρώτοι Χριστιανοί προτίμησαν να εγκατασταθούν στο βουνό μακριά από τους διώκτες τους.
Την χρονολογία ίδρυσής του την τοποθετούν ανάμεσα στον 11ο και το 17ο αιώνα. Πάντως ήδη το 1747 αναφέρεται η ύπαρξη του χωριού από τους ταξιδιώτες της εποχής.
Σύμφωνα με τις επικρατέστερες εκδοχές οι πρώτοι κάτοικοι του Κιρκιντζέ ζούσαν στο Αγιασολούκ (Έφεσο) και εγκατέλειψαν τον τόπο τους λόγω των ενοχλήσεων που δέχονταν από τους γενίτσαρους.
Το 1747 ο Κιρκιντζές κατοικούνταν από χριστιανούς ορθόδοξους.
Το 1832 στο χωριό υπήρχαν 300 σπίτια όπου κατοικούσαν περίπου 1.500 άτομα, όλοι χριστιανοί ορθόδοξοι, αλλά τουρκόφωνοι.
Στα τέλη του 19ου αιώνα στο χωριό κατοικούσαν χριστιανοί ορθόδοξοι και λίγοι μουσουλμάνοι, που είχαν αναλάβει κρατικές υπηρεσίες στο χωριό, όπως φοροεισπράκτορες.
Το 1892 αναφέρεται ότι στον Κιρκιντζέ κατοικούσαν περισσότερα από 4.000 άτομα.
Στις αρχές του 20ού αιώνα στον Κιρκιντζέ υπήρχαν 1.600 σπίτια και οι κάτοικοι ανέρχονταν σε 8.000 ψυχές.
Από το 1914 ως το 1917 έφτασαν στο χωριό Τουρκοκρητικοί πρόσφυγες. Η εγκατάσταση των προσφύγων αυτών επέφερε τριβές με τους κατοίκους του χωριού. Σημειώθηκαν μάλιστα συμπλοκές και φόνοι. Στον πρώτο διωγμό των ελληνορθόδοξων, το 1914, οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού δεν εκδιώχθηκαν, ενδεχομένως λόγω της απομόνωσης του
Το 1919 ο αριθμός των κατοίκων ανερχόταν σε 7.000 (όλοι χριστιανοί ορθόδοξοι)
Το 1921 μειώθηκε σε 3.500 (3.491 ορθόδοξοι και 9 ξένοι).
Τα τελευταία χρόνια πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή ξεκίνησε το κύμα μετανάστευσης προς το χωριό. Οι μετανάστες ήταν εργάτες από διάφορα μέρη, όπως η Κρήτη, η Σάμος, η Κάρπαθος, η Μυτιλήνη, η Κύπρος, το Ικόνιο και η Καισάρεια, και ο αριθμός τους ανερχόταν σε περίπου 100 οικογένειες.
1922 ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ : το χωριό εγκαταλείφθηκε από τους ορθόδοξους κατοίκους του.
Γλώσσα
Οι περισσότεροι άνδρες του χωριού μιλούσαν και τα τούρκικα και τα ελληνικά. Συνήθως ελληνικά μιλούσαν στις εμπορικές συναλλαγές σε μεγαλύτερες πόλεις.(όπου υπήρχε ελληνικός πληθυσμός) και μερικοί έγραφαν στα καραμανλίδικα. [H Καραμανλίδικη είναι μια γραφή της τουρκικής γλώσσας με ελληνικούς χαρακτήρες (γράμματα) αντί των αραβικών] Η λειτουργία στις εκκλησίες του Κιρκιντζέ γινόταν και στα τουρκικά και στα ελληνικά. Οι κάτοικοι όμως μεταξύ τους μιλούσαν τουρκικά .
Ενδυμασία
Η ενδυμασία των γυναικών και των ανδρών του χωριού στις αρχές του 19ου αιώνα, όπως μας πληροφορεί ο Arundell, δε διέφερε από την τουρκική. Οι γυναίκες κάλυπταν τα πρόσωπά τους και οι άνδρες όλοι ήταν οπλισμένοι.
Εθνική συνείδηση των κατοίκων του Κιρτκιντζέ
Κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, ο Κιρκιντζές συγκέντρωσε επτά χιλιάδες χρυσές λίρες και τις έστειλε στην αγωνιζόμενη μητέρα Ελλάδα. Αυτό όμως διέρρευσε και Τούρκικο απόσπασμα ανέβαινε για να τιμωρήσει τους Γκιαούρηδες. Όταν το αντελήφθησαν οι Κιρκιντζώτες,πολύ γρήγορα ,συγκέντρωσαν επτακόσιες λίρες, τις έβαλαν σε συρτάρι της Δημογεροντίας. το κλείδωσαν και ένας πήρε το κλειδί του συρταριού και άλλος της εξώπορτας. Όταν έφθασε το α¬πόσπασμα ο επικεφαλής είπε: «Γκιαούρηδες εδώ ζείτε και στέλνετε χρήματα στους εχθρούς μας». Τότε αυτός που είχε το κλειδί της εξώπορτας είπε: « Όχι εμείς δε στείλαμε επτά χιλιάδες λίρες στους Έλληνες, αλλά μαζέψαμε επτακόσιες λίρες για σας». Κάλεσαν αυτόν που είχε το κλειδί του συρταριού, άνοιξαν, έδωσαν τις λίρες στους Τούρκους και έληξε το επεισόδιο. Κατά τον πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο ένα τρένο γεμάτο με Τούρκικο Στρατό πήγαινε από το Αϊδίνι στη Σμύρνη.
Στις κατηφοριές κοντά στην Έφεσο, για άγνωστο λόγο, λύθηκαν τα βαγόνια από τη μηχανή. Μηχανοδηγός ήταν ένας Αρμένιος και βοηθός του Έλληνας. Αυτοί ανέπτυξαν ταχύτητα, σταμάτησαν τη μηχανή κοντά στο σταθμό του Αγιασουλούκ και εξαφανίστηκαν. Τα βαγόνια έπε¬σαν με ταχύτητα πάνω στη μηχανή, εκτροχιάστηκαν και σκοτώθηκαν πολλοί στρατιώτες. Οι Τούρκοι κατηγόρησαν του Γκιαούρηδες του Κιρκιντζέ και ξεκίνησε απόσπασμα για να κάψει το χωριό. Οι κάτοικοι το έσωσαν προσφέροντας πολλά. Όμως, ο θόρυβος δεν εκόπασε και πάλι κινήθηκε στρατός για να κάψει τον Κιρκιντζέ. Όταν έφτασαν στα υψώματα του χωριού, έπεσε τόσο πυκνή ομίχλη που δεν έβλεπαν μπροστά τους. Το θεώρησαν Θεϊκό σημάδι, φοβήθηκαν και γύρισαν πίσω. Μετά από λίγες ημέρες ξαναπήγαν στον Κιρκιντζέ, κατάσχεσαν όλα τα όπλα, έφαγαν-
Αρχιτεκτονική των σπιτιών του Κιρκιντζέ
Τα σπίτια τους δεν μοιάζουν καθόλου μ’ εκείνα των πρώην ελληνικών πόλεων και χωριών της παραλίας που έχουν επηρεασθεί από τον εκλεπτισμό του νεοκλασικισμού και την νησιώτικη αρχιτεκτονική. Ο Κιρκιντζές μοιάζει εκπληκτικά με τα χωριά του Πηλίου, η αρχιτεκτονική του είναι καθαρά Οθωμανική-
Τα περισσότερα σπίτια του χωριού ήταν διώροφα, ενώ υπήρχαν και περίπου 30 μονώροφα. Τα σπίτια είχαν από 2 ως 6 δωμάτια. Όλα τα σπίτια σκεπάζονταν με κεραμίδια και δεν είχαν ταράτσες. Κάθε σπίτι είχε υπόγειο, το οποίο χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη ή στάβλος. Το χτίσιμο των σπιτιών αναλάμβαναν οι Καρπάθιοι τεχνίτες που κατοικούσαν στο χωριό.
Η οπική αρχιτεκτονική Sirince, η οποία σήμερα βρίσκεται υπό νομική προστασία(διατηρητέος οικισμός), διατηρείται σε καλή κατάσταση. Μερικά από τα σπίτια του χωριού έχουν ανακτήσει την παλαιότερη μεγαλοπρέπειά τους. Το χωριό είναι ένας παράδεισος για το φωτογράφο.
Οικονομία
Η κύρια απασχόληση των κατοίκων ήταν η γεωργία και το βασικό προϊόν του χωριού ήταν τα σύκα. Εκτός από τα σύκα παράγονταν ελιές, βαμβάκι, όσπρια και μετάξι. Οι ντόπιοι είχαν συκοπερίβολα και αρκετοί από αυτούς διέθεταν χωράφια, τσιφλίκια, ή και καταστήματα στο Αγιασολούκ, όπου παρέμεναν από τον Ιούνιο ως το Σεπτέμβριο. Μερικοί κάτοικοι ήταν έμποροι σύκων και κάποιοι από αυτούς χρηματοδοτούσαν τους καλλιεργητές. Για τη συγκομιδή των σύκων ή των ελιών έρχονταν στο χωριό εποχιακοί εργάτες από διάφορα μέρη, όπως η Κως, η Μυτιλήνη, τα Σώκια, το Κουσάντασι και το Αϊδίνι. Μερικοί κάτοικοι ασχολούνταν με άλλες εργασίες, όπως οι Καρπάθιοι και Μυτιληνιοί που ήταν χτίστες. Οι γυναίκες ασχολούνταν με την παραγωγή μεταξιού. Από το μετάξι ύφαιναν πουκάμισα, μαντίλια, τραπεζομάντιλα και σεντόνια.
Η κτηματική περιοχή του Κιρκιντζέ ήταν τόσο μεγάλη που δε μπορούσες να τη γυρίσεις σε μία ημέρα με το άλογο. Περιελάμβανε όλη την πεδιάδα της Εφέσου, τρεις ώρες δρόμος με το άλογο κατά μήκος και μιάμιση κατά πλάτος. Επίσης είχαν όλη την ορεινή περιοχή. Είχαν ελαιώνες, α¬μπέλια , συκοπερίβολα, καπνά, σιτηρά, βαμβάκια κλπ.
Το καλοκαίρι όλη η οικογένεια έμενε στον κούλα τους (αγροτικό σπίτι στα κτήματα). Το φθινόπω¬ρο ανέβαινε επάνω και μόνο οι άνδρες κατέβαιναν και εργάζονταν στα κτήματα. Φρόντιζαν να είναι όλα έτοιμα για το πανηγύρι του Αγίου Δημητρίου.
Επρόκειτο για μια ανθηρή οικονομικά κοινότητα, Χριστιανική.
Διοικητική διαίρεση-
Διοικητική διαίρεση
Μουχταρλίκι : Κιρκιτζέ[Στην αρχή ήταν μουδουρλίκι]
Μουδουρλίκι: Αγιασουλούκ
Καϊμακαμλίκι :Κουσαντασί
Κουτεσαριφλίκι:Αϊδινίου
Βιλαέτι : Σμύρνης
Ιστορικά ανήκει στην Ιωνία
Γεωγραφικά στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας.
Εκκλησιαστικά το χωριό υπαγόταν στη μητρόπολη Ηλιουπόλεως και Θυατείρων, η έδρα της οποίας βρισκόταν στο Αϊδίνι.
Διοίκηση
Στον Κιρκιντζέ υπήρχε σταθμός χωροφυλακής με 10 χωροφύλακες, όπως και ταχυδρομείο, που βρισκόταν κοντά στην εκκλησία Αγίου Ιωάννου.
Ο Κιρκιντζές ήταν αυτοδιοικούμενη κοινότητα. Ανήκε στη επαρχία Κουσάντασι, στο Νομό Αϊ¬δινίου. Ήταν καθαρά Ελληνικό χωριό και οι τουρκικές αρχές το είχαν σε απόσταση. Μόνο τα με¬γάλα ζητήματα επιλύονταν στο πρωτοδικείο του Κουσάντασι η του Αϊδινίου. Τα υπόλοιπα τα α¬ντιμετώπιζε η δημογεροντία.
Οι δημογέροντες (τσορμπατζήδες) ήταν πάνω από τέσσερις. Εκλέγονταν από τους κατοίκους του χωριού και αναλάμβαναν την είσπραξη των φόρων για λογαριασμό του κράτους. Στην ψηφοφορία συμμετείχαν οι κάτοικοι άνω των 20 ετών. Η ψηφοφορία, με εποπτεία της δημογεροντίας, γινόταν στον αυλόγυρο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου, όπου βρίσκονταν και τα γραφεία της. Τα μέλη της δημογεροντίας ήταν ο πρόεδρος, ο αντιπρόεδρος, ο γραμματέας, ο ταμίας, η εκκλησιαστική επιτροπή και η σχολική επιτροπή. Οι υποψήφιοι έπρεπε να είναι ντόπιοι, 45 ετών και άνω, και να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι. Η μόρφωση δεν ήταν αναγκαία για την εκλογή τους, εκτός από τους υποψήφιους γραμματείς. Τα υποψήφια νέα μέλη της δημογεροντίας προτείνονταν από τα παλαιά, τα οποία θα αντικαθιστούσαν. Ενίοτε συνέβαινε κάποιο από τα μέλη της δημογεροντίας να παραμείνει για πολλά χρόνια στο αξίωμά του χωρίς εκλογές λόγω της ισχύος του.
Διοικούσε το χωριό και εφάρμοζε δίκαιο. Δε δίκαζε, έλυνε διαφορές, όπως διαζύγια, τα οποία ήταν σπάνια. Έβαζε κοινοτικά τέλη και εξέδιδε χάρτινο χρή¬μα που είχε ισχύ μέσα στην επαρχία.
Η δημογεροντία ήταν υπεύθυνη για τη συγκέντρωση των φόρων, για την ενημέρωση των καταλόγων θανάτων και γεννήσεων, και γενικά εκτελούσε τις διαταγές των κρατικών αρχών. Συντηρούσε το σχολείο και τις εκκλησίες και φρόντιζε για το διορισμό και την πληρωμή των δασκάλων και των ιερέων. Η μοναδική πηγή εσόδων της ήταν τα έσοδα από το ελαιοτριβείο.
Θρησκεία
Για πρώτη φορά από το 1922 λειτούργησε Μητροπολίτης στον Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στον Κιρκιντζέ και στη Βασιλική του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στην Έφεσο. Και τότε Μητροπολίτης Εφέσου ήταν ένας άλλος Χρυσόστομος, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Β΄.
Ναός Αγίου Ιωάννη Προδρόμου
Ο εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου βρίσκεται στα δυτικά της συνοικίας του Κάτω Μαχαλά χτίστηκε το 1805 και επισκευάσθηκε το 1904. Ήταν η μεγαλύτερη εκκλησία του χωριού και η κεντρική (πολιούχος ) του Κιρκιντζέ .Η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου, τον Τίμιο Πρόδρομο και τον άγιο Χαράλαμπο.
Η εκκλησία ήταν τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και είχε διαστάσεις 20,20 m× 13,40 m. Στο ιερό του ναού του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου υπήρχε χειρόγραφο Ευαγγέλιο του 12ου αιώ¬νος, το οποίο είχε βρει ένας βοσκός στα ερείπια της αρχαίας Εφέσου. Όταν το είδε, προσπάθησε να το σηκώσει, αλλά δε μπόρεσε. Ειδοποίησε τον ιερέα. Αλλά και αυτός δε μπόρεσε αρχικά να το σηκώσει. Τότε διάβασε παρακλήσεις και το πήρε στην αγκαλιά του. Ήταν ένα ιερό κειμήλιο με αργυρόδετο εξώφυλλο. Πολλοί ξένοι πήγαιναν στον Κιρκιντζέ, για να δουν και να προσκυνή¬σουν το Ευαγγέλιο, όπως το 1907 μΧ ο Γραμματέας της Βασίλισσας Όλγας, καθηγητής Θεολογίας Γεώργιος Λαμπάκης. Κάποιος έσκισε ένα φύλλο του ιερού Ευαγγελίου και για λίγες ημέρες αγνοούσαν την τύχη του. Ένα πρωινό το βρήκε ο ιερέας να αιωρείται μπροστά στην πόρτα της εκ¬κλησίας. Μόνο ο Θεός ξέρει πώς έγινε αυτό. Το ιερό Ευαγγέλιο χάθηκε κατά το διωγμό.
Στην εκκλησία σώζεταιξυλόγλυπτο εικονοστάσικαθώςεπίσης, κολυμβήθρα χτιστή κοντά στον νάρθηκα.
Στο ανατολικό τμήμα της βόρειας πλευράς της εκκλησίας υψώνεται το καμπαναριό, στη βάση του οποίου υπάρχει επιγραφή με τη χρονολογία 1873
Στον αυλόγυρό της βρισκόταν το γραφείο στο οποίο συνεδρίαζε η δημογεροντία και εκεί δεχόταν ο μητροπολίτης τους πιστούς, όταν ερχόταν στο χωριό.
Οι δύο εκκλησίες του χωριού μετατράπηκαν σε τζαμιά μετά την αναγκαστική αναχώρηση των ορθόδοξων κατοίκων.
Ναός Αγίου Δημητρίου
Σημειωτέον, ότι ο Ναός αυτός επεσκευάσθηκε προσφάτως από τις αρμόδιες τοπικές αρχές, με την άδεια μάλιστα αυτών τελείται η Θεία Λειτουργία, τουλάχιστον κατά την ημέρα της ετησίας πανηγύρεώς τους, με την μέριμνα της Ορθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης.
Εξωκλήσια-
Πολλοί κάτοικοι πήγαιναν τις Κυριακές στα εξωκλήσια, άναβαν τα καντήλια και προσεύχονταν. Υπήρχαν περισσότερα από σαράντα. όπως του Προφήτη Ηλία, της Αγίας Τριάδας, του Αρχάγγελου, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νικολάου του Ορφανού, της Αγίας Κυριακής, του Αγίου Κωνσταντίνου και του Αγίου Αθανασίου. Έξω από το χωριό βρισκόταν και η τοποθεσία της Παναγιάς Γαλατερής (Sütlü panagia), η οποία ήταν ιερή και για τους μουσουλμάνους. Ονομάστηκε έτσι διότι από ένα βράχο έτρεχε νερό (ενίοτε και γάλα, σύμφωνα με την παράδοση), που θεωρούνταν θαυματουργό.
Στο βουνό που ήταν κτισμένος ο Κιρκιντζές υπήρχε ένα από τα πρώτα μοναστήρια της Χριστιανοσύνης. Το μοναστήρι του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού, στο οποίο έμειναν το 412 μΧ. Ο Βαρνάβας και ο Σωφρόνιος όταν πήγαν στην Έφεσο για να προσκυνήσουν τον τάφο του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου. Από τον 10ο έως τον 12ο αιώνα υπήρχαν πολλά μοναστήρια. Της Αναστάσεως, του Σωτήρος, της Θεοτόκου της Παυσολύπης και ίδρυμα –
Πολύ συχνά πήγαιναν στο σπήλαιο των Επτά Παίδων της Εφέσου και ζητούσαν τη βοήθεια του Θεού. Αξιοσημείωτο είναι ένα γεγονός των τελευταίων χρόνων . Η Κυριακή Μπαλαρμά, η οποία ήταν πολύ όμορφη, γέννησε δίδυμα εκ των οποίων το ένα νεκρό. Η ίδια βρισκόταν σε κωματώδη κατάσταση επί ένα μήνα και οι γιατροί από τη Σμύρνη και το Αϊδίνι δε μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Τότε την έδεσαν πάνω στη μητέρα της , τις ανέβασαν σε ένα άλογο και τις οδήγησαν στο σπήλαιο των Επτά Παίδων. Επτά ημέρες η μητέρα προσευχόταν και την έβδομη ημέρα η Κυριακή άρχισε να κουνάει τα μέλη της, έγινε καλά, έζησε στη Νέα Έφεσο Πιερίας μετά το διωγμό και πέθανε σε ηλικία 96 ετών.
Δεν πήγαιναν συχνά στην Καπουλού Παναγιά λόγω απόστασης και επειδή ήταν των καθολικών.
Εκπαίδευση
Κιρκιντζές, Κτήριο Ελληνικού Σχολείου
Η πρώτη πληροφορία για την ύπαρξη ενός μικρού σχολείου αναφέρεται από τον Arundell το Μάρτιο του 1832. Υπήρχαν ένας δάσκαλος και δέκα μαθητές. Ο ίδιος πρότεινε στους δημογέροντες την ίδρυση σχολείου, δεν εξασφάλισε όμως τη συγκατάθεσή τους.
Το 1885 ιδρύθηκε σχολείο στο χωριό από τη φιλεκπαιδευτική εταιρεία «Όμηρος» της Σμύρνης.
Στις αρχές του 20ού αιώνα στο χωριό υπήρχαν τρία σχολεία, αρρένων, θηλέων και νηπιαγωγείο. Το αρρεναγωγείο μαζί με το νηπιαγωγείο βρίσκονταν στον αυλόγυρο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου. Στο αρρεναγωγείο δίδασκαν δύο δάσκαλοι. Το κτήριο του σχολείου χτίστηκε τον 20ό αιώνα και αποκαλούνταν «μεγάλο σχολείο» λόγω του μεγέθους. Είναι υπερυψωμένο μονώροφο με υπόγειο, ορθογώνιας κάτοψης, και στεγάζεται με τετράριχτη κεραμοσκεπή (εικ. 1). Συνδυάζει τα οικοδομικά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με τα μορφολογικά στοιχεία ενός λιτού κλασικισμού. Τα σχολεία αρρένων και θηλέων του χωριού ήταν πλήρη δημοτικά και έφταναν ως την έβδομη τάξη. Σε κάθε τάξη δίδασκε διαφορετικός δάσκαλος.
Ο Κιρκιντζές είχε καλά οργανωμένο σχολείο, με μόνιμο Διευθυντή και δασκάλους ειδικότητας. Διδάσκονταν Ελληνικά, θρησκευτικά, Ιστορία, Φυσική Αγωγή, Μουσική κ.α..Από την τρίτη τάξη διδάσκονταν η Γαλλική γλώσσα. Το σχολείο είχε μουσική μπάντα 25 οργάνων. Το παρθε¬ναγωγείο ήταν στην αυλή του Αγίου Δημητρίου. Οι οικογένειες των μαθητών πλήρωναν δίδα¬κτρα, ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. Οι φτωχοί δεν πλήρωναν. Οι δάσκαλοι πληρώ¬νονταν από τα δίδακτρα και τα ανταποδοτικά τέλη της κοινότητας.
Βασικό μέλημα του μητροπολίτη, ο οποίος επέβλεπε την εκπαιδευτική διαδικασία, ήταν να μάθουν οι μαθητές και μαθήτριες τα ελληνικά και να μη χρησιμοποιούν τα τουρκικά. Γι’ αυτό το λόγο οι υπεύθυνοι του σχολείου είχαν απαγορέψει στους μαθητές να μιλούν την τούρκικη γλώσσα και υπήρχε παιδονόμος, ο οποίος φρόντιζε για την επιβολή της απαγόρευσης αυτής. Κατά τα σχολικά έτη 1921-
Ηθη-
Γιόρταζαν το Πάσχα, τα Χριστούγεννα, το μεγάλο πανηγύρι του Αγίου Δημητρίου, του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου. Της Αγίας Τριάδος έβγαιναν στην εξοχή κα¬βάλα στα άλογα τους. Ήταν η γιορτή των παλικαριών, των αρραβωνιασμένων, των ερωτευμένων. Τη δεύτερη και Τρίτη μέρα του Πάσχα γίνονταν ξακουστοί αγώνες πάλης και αναδεικνύονταν ο πιο δυνατός.
Το Πάσχα τσούκριζαν αυγά και όποιος έσπαζε το αυγό του άλλου το έπαιρνε, αν συμφωνούσαν να τσουγκρίσουν στ’ αλήθεια. Επίσης, έκαναν ιππικούς αγώνες.
Το χειμώνα στα καφενεία έπαιζαν παιχνίδια τράπουλας όπως: πρέφα, 66, σκαμπίλι, τραμπάϊ η Μοσκώφ, πάστρα κλπ. Επίσης, τα βράδια έκαναν επισκέψεις σε συγγενικά ή φιλικά σπίτια (βεγγέρες).
Όσοι από τους κατοίκους είχαν την οικονομική δυνατότητα πραγματοποιούσαν το προσκύνημα (τάξιμο)στα Ιεροσόλυμα (Χατζιλίκι). Πριν από την αναχώρηση και κατά την επιστροφή των προσκυνητών πραγματοποιούνταν τελετές στο χωριό. Προτού ξεκινήσουν οι προσκυνητές πήγαιναν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου, όπου με παρουσία φίλων και συγγενών γινόταν λειτουργία. Κατά την επιστροφή τους οι συγχωριανοί τους τους υποδέχονταν με μουσική. Μετά την επιστροφή τους οι προσκυνητές λέγονταν Χατζήδες.Το προσκύνημα διαρκούσε συνολικά περίπου τρεις μήνες.
Οι τελευταιοι κάτοικοι του Κιρκιντζέ
Το 1919 το όνειρο έγινε πραγματικότητα και η Μικρά Ασία έγινε πάλι Ελληνική. Γρήγορα όμως, το όνειρο έγινε εφιάλτης και οι κάτοικοι του Κιρκιντζέ άφησαν το φαγητό στη φωτιά, τα πιάτα στο τραπέζι, το βασιλικό απότιστο στη γλάστρα και έτρεξαν να σωθούν. Από τον Κιρκιντζέ πήγαν στη Σμύρνη όπου έζησαν την καταστροφή της, τη σφαγή του Ελλη¬νισμού της Μικράς Ασίας. Κάποιοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες του μαρτυρικού θανάτου του Μητρο¬πολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου.
Από τη Σμύρνη , όσοι σώθηκαν, πέρασαν στη Χίο, στη Μυτιλήνη , την Τήνο. Από αυτούς άλ¬λοι κατέληξαν στον Πειραιά και άλλοι στη Θεσσαλονίκη.
Από αυτούς που ήταν στον Πειραιά 63 οικογένειες ήρθαν τον Οκτώβριο του 1923 στην Πιερία, στη σημερινή Νέα Έφεσο. Άλλες οικογένειες ήρθαν από τον Πειραιά το 1924. Οι οικογένειες που ήταν αρχικά στη Θεσσαλονίκη, έμειναν ένα χειμώνα σε στρατώνες,κατόπιν εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Κοζάνης(Σπάρτο-
Στον Πειραιά έμειναν 400 οικογένειες. Από αυτές 70 πήγαν στη Γαστούνη, άλλες στο Αγρίνιο και λίγες στην Πάτρα. Από τη Θεσσαλονίκη οικογένειες ήρθαν στον Τρίλοφο Πιερίας, από τον οποίο είχαν φύγει οι Τούρκοι.
Το 1924 ήρθαν από την Τουρκία όσοι από τους αιχμαλώτους επέζησαν. Για ορισμένους από αυ¬τούς είχαν γίνει και μνημόσυνα. Στην αρχή έμεναν σε αντίσκηνα στο χώρο της σημερινής πλατεί¬ας των Μικρασιατών. Έκτισαν τα πρώτα σπίτια με καλάμια η βέργες και λάσπη, άνοιξαν χωρά¬φια , καλλιέργησαν τη γη με κύριο προϊόν τον καπνό, τον οποίο διέδωσαν σε όλη την περιοχή. Το 1927 έκτισαν το Δημοτικό Σχολείο και η ζωή άρχισε να παίρνει τον κανονικό της ρυθμό.
Ήρθε η ώρα που και οι πιο αισιόδοξοι κατάλαβαν ότι ο ξεριζωμός δεν ήταν προσωρινός και δε θα ξαναγύριζαν στην πατρίδα. Ξεκρέμασαν τα κλειδιά που είχαν κρεμασμένα σαν φυλαχτό στο λαιμό τους και ρίζωσαν στη νέα πατρίδα.
Πηγές
Οι υπερήλικες που κατέθεσαν τις ζωντανές τους μαρτυρίες είναι:
Καραγιάννη Σταματία
Μάντζαρης Κωνσταντίνος
Κώστογλου Εμμανουήλ
Κωστάλογλου Δημητρία
Μάντζαρης Γιώργος
Στεφάνου Γεωργία
Οι περισσότεροι από αυτούς που ήρθαν από την αλησμόνητη πατρίδα έφυγαν και μαζί τους χάθηκαν οι ζωντανές τους μαρτυρίες. Ευτυχώς, όταν συνειδητοποιήσαμε τι χάναμε και τη μεγάλη ευθύνη μας γι’ αυτό, υπήρχαν ανάμεσά μας γέροντες και γερόντισσες, οι οποίοι έζησαν στον Κιρκιντζέ και μπορούσαν να περιγράψουν τον τόπο τους ανθρώπους, τον τρόπο ζωής και τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής, του διωγμού και της προσφυγιάς
Πολιτιστικός Σύλλογος Μικρασιατών Νέας Εφέσου « Ο Ηράκλειτος»
Προσωπικό αρχείο του προέδρου του συλλόγου « Ο Ηράκλειτος» κ. Δημητριάδη Ιωάννη.
Εγκυκλοπαίδεια Μείζωνος Ελληνισμού.
Προφορικές μαρτυρίες κατοίκων Νέας Εφέσου που ήρθαν από το Κιρκιντζέ
Μικρασιατική ΗΧΩ, Νοεμβρίου-
Louis Hellenic cruises –
Λαμπάκης, Γ., Οι επτά αστέρες της Αποκαλύψεως. Ήτοι ιστορία, ερείπια, μνημεία και νυν κατάστασις των επτά εκκλησιών της Ασίας, Εφέσου, Σμύρνης, Περγάμου, θυατείρων, Σάρδεων, Φιλαδελφείας και Λαοδικείας παρ’ η Κολοσσαί και Ιεράπολις (Αθήναι 1909), σελ. 116-
http://xristoslivadionxiou.blogspot.gr/2012_07_08_archive.html
Καλησπέρα σας! Στη φωτογραφία με τους τρεις που κάθονται και ο ένας λέτε πως είναι τούρκος χωροφύλακας, κρατάει σαντούρι. Πως προκύπτει πως είναι χωροφύλακας;