Θέση-Γενικά στοιχεία

Ο Πλαταμώνας είναι δημοτικό διαμέρισμα και οικισμός του Δήμου Ανατολικού Ολύμπου. Βρίσκεται στο Νομό Πιερίας, στο νότιο άκρο του, στους πρόποδες του Ολύμπου.

Συνορεύει βόρεια με τον Νέο Παντελεήμονα και νότια με τους Νέους Πόρους. Απέχει 38 km από την Κατερίνη και 54 km από την Λάρισα. Ο πληθυσμός ανέρχεται στους 2.197 κατοίκους.

Ο Πλαταμώνας ήταν αυτόνομη κοινότητα μέχρι το 1999, οπότε και εντάχθηκε στο Δήμο Ανατολικού Ολύμπου, και στη συνέχεια με το σχέδιο Καλλικράτης στον Δήμο Δίου – Ανατολικού Ολύμπου.

Διοίκηση

Ονομασία

Η αρχική ονομασία της πόλης στην αρχαιότητα ήταν Ηράκλειο ή Ηράκλεια. Εκδοχές για το σημερινό του όνομα:

Σύμφωνα με το Λεξικό των Λίντελ- Σκοτ, ο Πλαταμώνας σημαίνει “πλατύς γιαλός”

Σύμφωνα με τον Μελέτιο το σημερινό όνομα προέρχεται από παράφραση της “πλατέας μονής”.

Σύμφωνα με την παράδοση οφείλει το όνομά του είτε στους πολλούς πλάτανους που βρίσκονται στην περιοχή, είτε στις πλατιές αμμουδιές που έχουν οι παραλίες του

Ιστορία

Η ιστορία του Πλαταμώνα ταυτίζεται με το περίφημο κάστρο του το οποίο σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Σε μια από τις αρχαιότερες μαρτυρίες για την Πιερία, από το αρχείο του Προξενείου της Βενετίας στη Θεσσαλονίκη, γίνεται μνεία στο όνομα του Πλαταμώνα ως “εν Πλαταινέα, Μάιος 1193”.

Επίσης, το 1520-21 αναφέρεται σε οικονομικό έγγραφο ότι εξαρτιόταν διοικητικά από τη Λάρισα. Ο Πλαταμώνας μνημονεύεται στον “πορτολάνο” του Δημητρίου Τάγια, ο οποίος εκδόθηκε στη Βενετία.

Ο Μαρτίνος Κρούσιος(1585) στα Σουηβικά του αναφέρεται σε έναν επισκέπτη, του οποίου η γυναίκα καταγόταν “εκ πόλεως Πλαταμώνος κειμένης παρά την θάλασσαν”.

Στα 1641-42 δίδαξε στον Πλαταμώνα (έκανε φιλοδυτικά κηρύγματα σε ναούς) ο Κωνσταντίνος Λογοθέτης, απόφοιτος του Ελληνικού Κολεγίου του Αγίου Αθανασίου της Ρώμης.

Στις 15 και 16 Απριλίου 1941, κατά την ναζιστική εισβολή στην Ελλάδα, πραγματοποιήθηκαν σκληρές μάχες για την προάσπιση της περιοχής, της σιδηροδρομικής γραμμής και του Κάστρου, με την συμμετοχή Νεοζηλανδών στρατιωτών, οι οποίες έμειναν στην ιστορία ως «Μάχη του Πλαταμώνα».

Θρησκεία

Στο χώρο του κάστρου διατηρείται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (η μόνη από τις 5 που υπήρχαν εκεί παλαιότερα) η οποία κατά τουρκοκρατία είχε μετατραπεί σε τζαμί.

Παιδεία

Υπάρχουν Νηπιαγωγείο,δύο Δημοτικά Σχολεία και Γυμνάσιο το οποίο εξυπηρετεί τους μαθητές των γύρω οικισμών (Παντελεήμων και Πόρων).

Πολιτιστικά

Στο Κάστρο του Πλαταμώνα το καλοκαίρι πραγματοποιούνται θεατρικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις στα πλαίσια του Φεστιβάλ Ολύμπου.

Αθλητισμός

Υπάρχει η Αθλητική Ένωση Πλαταμώνα- Πόρων- Παντελεήμονα, με την επωνυμία “Ποσειδών”. Στο ποδόσφαιρο, η Ακαδημία Πλαταμώνα αγωνίζεται στο τοπικό πρωτάθλημα της Ε.Π.Σ. Πιερίας στην Α΄ ερασιτεχνική κατηγορία,με πολύ μεγάλες επιδόσεις.

Ήθη-΄Εθιμα

Οικισμοί

Αξιοθέατα

Κάστρο του Πλαταμώνα

Το Κάστρο του Πλαταμώνα, είναι κάστρο της μεσοβυζαντινής περιόδου και είναι κτισμένο νοτιανατολικά του Ολύμπου, σε θέση στρατηγική που ελέγχει τον δρόμο Μακεδονίας – Θεσσαλίας – Νότιας Ελλάδας. Ο Πύργος του, που δεσπόζει πάνω στην εθνικό οδό, είναι ένα επιβλητικό μεσαιωνικό φρούριο.

Χτισμένο στη θέση της αρχαίας Ηράκλειας, το Κάστρο πέρασε στα χέρια των Φράγκων το 1204 και εξυπηρετούσε τον έλεγχο του περάσματος από τη Μακεδονία στη Θεσσαλία. Στη συνέχεια, το κατέλαβαν οι Βυζαντινοί, που έκαναν πολλές προσθήκες, ενώ τον 14ο αιώνα ακολούθησε η κατάληψη από τους Τούρκους. Το ότι το Κάστρο δεν καταστράφηκε κατά την οθωμανική αυτοκρατορία φαίνεται να οφείλεται στη στρατηγική του θέση. Το 1770 καταλήφθηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τους Έλληνες, ενώ βομβαρδίστηκε από τον πλοίαρχο Σταχτούρη το 1897 και εγκαταλείφθηκε από τους Τούρκους. Κατά το Β” Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γερμανοί προκάλεσαν αρκετές ζημιές.

Στο κάστρο συναντάμε τα τρία βασικά χαρακτηριστικά των μεσαιωνικών φρουρίων: Τον πρώτο περίβολο, τον δεύτερο περίβολο, που αποτελεί και την ακρόπολη και τον κεντρικό πύργο. Ο εξωτερικός τοίχος του κάστρου έχει σχήμα πολυγωνικό.

Στη θέση του Κάστρου τοποθετείται από αρχαίες πηγές και νεότερα ανασκαφικά ευρήματα η αρχαία πόλη Ηράκλειον, η οποία συνεχίζει να υφίσταται μέχρι τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους. Η πόλη ήταν χτισμένη πάνω σε πέτρινο λόφο κοντά στις εκβολές του ποταμού Απίλα. Την έκτισαν οι αρχαίοι βασιλιάδες της Μακεδονίας όταν κατέκτησαν την Πιερία. Στα χρόνια 429 – 421 π.Χ. έπεσε στα χέρια των Αθηναίων που προσπαθούσαν να κρατήσουν την εξουσία τους στις αποικίες της Μακεδονίας, κατέχοντας επίκαιρες θέσεις, όπως το Ηράκλειον.Ανασκαφή του 1995 εντόπισε ίχνη ελληνιστικού τείχους (4ος αιώνας) που επιβεβαιώνουν τις απόψεις ότι στη θέση αυτή υπήρχε η αρχαία πόλη Ηράκλειο, “πρώτη πόλις Μακεδονίας…” μετά τα Τέμπη σύμφωνα με πηγή του 360 πΧ.

Σημαντικά ευρήματα αποτελούν ο βυζαντινός ναός του 10ου – 11ου αιώνα,οι οικίες 10ου αιώνα,ο ναός του 18ου αιώνα, το τμήμα ελληνιστικού τείχους και η πύλη στο τείχος του ακροπυργίου

Στο χώρο του κάστρου διατηρείται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (η μόνη από τις 5 που υπήρχαν εκεί παλαιότερα) η οποία κατά τουρκοκρατία είχε μετατραπεί σε τζαμί.

Το τρενάκι του πλαταμώνα

Πηγές

Κάστρα, εκδόσεις ερευνητές

Φώτης Κόντογλου, Καστρολόγος- Ήγουν

Τα κάστρα της Ελλάδας, Εκδόσεις EXPLORER, 2002.

Ι. Φ. Καζταρίδης, Η Μακεδονία κατά την Τουρκοκρατία: Η Πιερία των περιηγητών και των γεωγράφων, εκδ. Μάτι, Κατερίνη 2002.

Νικόλαος Κουμαρτζής, Κάστρα και θρύλοι στην Ελλάδα, εκδ. Αρχέτυπο, 2010 ISBN 978-960-421-111-1

Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια